Mobius反演与积性函数前缀和演学习笔记 BZOJ 4176 Lucas的数论 SDOI 2015 约数个数和

下文中所有讨论都在数论函数范围内开展.

数论函数指的是定义域为正整数域, 且值域为复数域的函数.

数论意义下的和式处理技巧

  1. 因子

    [sum_{d | n} a_d = sum_{d | n} a_{frac n d} ]

  2. 双重因子

[sum_{k | n} sum_{j | k} a_{k, j} = sum_{k | n} sum_{j | frac n k} a_{jk, k} ]

[sum_{n | k} sum_{k | j} a_{k, j} = sum_{n | k} sum_{j | frac k n} a_{nj, k} ]

  1. 遍历 + 因子

[sum_{k = 1}^n sum_{d | k} a_d = sum_{d | n} a_d imes lfloor frac n d floor ]

  1. (mu)函数相关((mu)函数后面会讲到, 这里先放公式)

[[n = 1] = sum_{d | n} mu(d) ]

莫比乌斯反演

引入

现给定一个函数

[F(n) = sum_{d | n} f(d) ]

根据(F)的定义, 我们有

[F(1) = f(1) \ F(2) = f(1) + f(2) \ F(3) = f(1) + f(3) \ F(4) = f(1) + f(2) + f(4) \ F(5) = f(1) + f(5) \ F(6) = f(1) + f(2) + f(3) + f(6) \ vdots ]

假设我们已知所有(F)值, 考虑如何倒推出(f)值:

[f(1) = F(1) \ f(2) = F(2) - F(1) \ f(3) = F(3) - F(1) \ f(4) = F(4) - F(2) \ f(5) = F(5) - F(1) \ f(6) = F(6) - F(3) - F(2) + F(1) \ vdots ]

倒推的过程是否有什么通法呢?

实际上是有的, 这里就用到了Mobius反演:

[F(n) = sum_{d | n} f(d) Leftrightarrow f(n) = sum_{d | n} mu(frac n d) F(d) ]

Mobius函数

我们注意到, 这个式子中出现了函数(mu). (mu(d))为Mobius函数, 其定义如下:

[[n = 1] = sum_{d | n} mu(d) ]

我们尝试列举出(mu)的前几个值

(n) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
(mu (n)) 1 -1 -1 0 -1 1 -1 0 0 1 -1 0

Mobius反演的证明

回到那个公式, 考虑怎么定理证明:

首先证明怎么在已知左边等式的情况下得到右边等式:

[egin{aligned} sum_{d | n} mu(d) F(frac n d) &= sum_{d | n} mu(frac n d) sum_{k | d} f(k) & 左边等式中F的定义 \ &= sum_{d | n} f(d) sum_{k | frac n d} mu(frac n {dk}) & 数论意义下的常见和式变换 \ &= sum_{d | n} f(d) [frac n d = 1] & mu的定义 \ &= f(n) end{aligned} ]

然后我们还需要反过来证明右边怎么得到左边:

[egin{aligned} sum_{d | n} f(d) &= sum_{d | n} sum_{k | d} mu(frac d k) F(k) \ &= sum_{d | n} sum_{k | frac n d} F(d) mu(k) \ &= sum_{d | n} F(d) sum_{k | frac n d} mu(k) \ &= sum_{d | n} F(d) sum_{k | frac n d} [k = 1] \ &= sum_{d | n} F(d) end{aligned} ]

莫比乌斯反演还有一种扩展:

[F(n) = sum_{n | k} f(k) Leftrightarrow f(n) = sum_{n | k} mu(frac k n) F(k) ]

证明:

证明左推右:

[egin{aligned} sum_{n | k} mu(frac k n) F(k) &= sum_{n | k} mu(frac k n) sum_{k | l} f(l) \ &= sum_{n | k} sum_{l | frac k n} f(k) mu(l) \ &= sum_{n | k} f(k) [frac k n = 1] \ &= f(n) end{aligned} ]

右推左:

[egin{aligned} sum_{n | k} f(k) &= sum_{n | k} sum_{k | l} mu(frac l k) F(l) \ &= sum_{n | k} sum_{l | frac k n} F(k) mu(l) \ &= sum_{n | k} F(k) [frac k n = 1] \ &= F(n) end{aligned} ]

证毕.

积性函数

定义

(f(x))是一个数论函数, 若(forall a perp b)都有(f(ab) = f(a) f(b)), 则称(f(x))积性函数.

(f(x))是一个数论函数, 若(forall a, b)都有(f(ab) = f(a)f(b)), 则称(f(x))完全积性函数.

常见的积性函数

除数函数: (sigma_k(n))表示所有约数的(k)次幂之和.

Euler函数: (phi(n))表示不超过(n)且与(n)互质的正整数个数.

Mobius函数: 就是前文讲述的(mu).

常见的完全积性函数

幂函数: (Id_k(n) = n^k). 特别地, 我们令(Id(n) = 1).

单位函数:

[epsilon(n) = egin{cases} 1 & n = 1\ 0 & n > 1 end{cases} ]

线性筛

线性筛是计算积性函数的常用方法, 可以(O(n))计算出2~n的最小质因子及其次数, 利用这些信息对前(n)项的数值完成递推.

: 计算前(n)个Euler函数

首先, Euler函数的计算公式如下:

[phi(n) = n prod_{p为n的质因子} frac{p - 1} p ]

感性的理解是这样的: 假设(m perp n), 则(m)不含有(n)的任意质因子, 因此我们通过(frac{p - 1}p)将含有(p)这个质因子的所有数筛掉即可. 又由于质数两两互质, 因此不会出现筛重复的情况.

至于为什么Euler函数是积性函数, 通过公式显而易见.

考虑如何用线性筛求(phi(1) cdots phi(n)): 假设我们已经求出了(phi(1) cdots phi(n - 1)), 且(p)(n)的最小质因子. 我们令(n' = frac n p), 则分以下两种情况讨论:

  • (p | n'), 则(n')含有(n)中所有质因子, 因此(为的质因子为质因子phi(n) = n prod_{p为n的质因子} frac{p - 1} p = p imes n' prod_{p为n'质因子}frac {p - 1} p = p imes phi(n - 1)).
  • (p mid n'), 则由于(phi)为积性函数, 因而(phi(n) = phi(p) imes phi(n') = (p - 1) phi(n')).

因而我们只要通过线性筛得到每个数的最小质因子即可.

下面的代码可以线性求所有常见积性函数

/*
minDivisor 表示最小质因子^其次方数
minDivisorDegree 最小质因子次数
mu
phi
sgm[0] sigma_0函数
sgm[1] sigma_1函数
*/

#include <cstdio>
#include <cstring>

const int N = (int)1e5;
typedef int arr[N + 7];
int tot;
arr isNotPrime, prm, minDivisor, minDivisorDegree, phi, mu, sgm[2];
inline void initialize()
{
    memset(isNotPrime, 0, sizeof(isNotPrime)); tot = 0;
    mu[1] = 1; minDivisor[1] = minDivisorDegree[1] = -1; phi[1] = 0; sgm[0][1] = sgm[1][1] = 1;
    for (int i = 2; i <= N; ++ i)
    {
        if (! isNotPrime[i])
        {
            prm[tot ++] = i;
            minDivisor[i] = i;
            minDivisorDegree[i] = 1;
            mu[i] = -1;
            phi[i] = i - 1;
            sgm[0][i] = 2; sgm[1][i] = i + 1;
        }
        for (int j = 0; j < tot && i * prm[j] <= N; ++ j)
        {
            int x = i * prm[j];
            isNotPrime[x] = 1;
            if (i % prm[j])
            {
                minDivisor[x] = prm[j];
                minDivisorDegree[x] = 1;
                mu[x] = - mu[i];
                phi[x] = (prm[j] - 1) * phi[i];
                sgm[0][x] = sgm[0][i] << 1;
                sgm[1][x] = sgm[1][i] * (prm[j] + 1);
            }
            else
            {
                minDivisor[x] = prm[j] * minDivisor[i];
                minDivisorDegree[x] = minDivisorDegree[i] + 1;
                mu[x] = 0;
                phi[x] = prm[j] * phi[i];
                sgm[0][x] = sgm[0][i / minDivisor[i]] * (minDivisorDegree[x] + 1);
                sgm[1][x] = sgm[1][i / minDivisor[i]] * minDivisor[x] + sgm[1][i];
            }
        }
    }
}
int main()
{
    initialize();
}

Dirichlet卷积

我们定义两个数论函数(f(x)), (g(x))的Dirichlet卷积为

[(f imes g)(n) = sum_{d | n} f(d) g(frac n d) ]

Dirichlet卷积的运算性质:

  • 交换律: (f imes g = g imes f).
  • 结合律: (f imes g imes h = f imes (g imes h)).
  • 分配律: (f imes (g + h) = f imes g + f imes h).
  • 单位元: (f imes epsilon = f).
  • 封闭性: 假如(f), (g)均为积性函数, 则(f imes g)也是积性函数.

主要形式

(f(n))是一个数论函数, 我们需要计算(F(n) = sum_{i = 1}^n f(i)).

我们取另一个函数(g), 则有

[egin{aligned} sum_{k = 1}^n (f imes g) (k) &= sum_{k = 1}^n sum_{d | k} f(frac k d) g(d) \ &= sum_{k = 1}^n sum_{j = 1}^{lfloor frac n k floor } f(j) g(k) \ &= sum_{k = 1}^n g(k) F( lfloor frac n k floor ) end{aligned} ]

因此

[g(1) F(n) = sum_{k = 1}^n (f imes g) (k) - sum_{k = 2}^n g(k) F( lfloor frac n k floor ) ]

假如我们可以(O(1))求出(sum_{k = 1}^n (f imes g) (k))以及(sum_{k =1}^n g(k)), 则我们的主要时间复杂度在于递归计算(F(lfloor frac n k floor)). 递归计算每一个(F(lfloor frac n k floor)), 并进行记忆化.

对于一个(n), 考虑(lfloor frac n k floor)有多少个值:

  • (1 le k le sqrt{n}), 最多(sqrt{n})个值.
  • (sqrt n < k le n), 则(lfloor frac n k floor le sqrt n), 因而最多(sqrt n)个值.

因此对于每一个(n), 在计算(F(n))时我们要作(O(sqrt n))次递归运算.

考虑

[lfloor frac{lfloor frac n a floor} b floor = lfloor frac n {ab} floor ]

因此对于某个(n), 在计算(F(n))时, 衍生出的所有需要计算的不同(F(n'))个数仍然为(lfloor frac n k floor)的不同个数个, 即(O(sqrt n))个. 记忆化递归即可.

时间复杂度的计算有一点麻烦:

我们把(lfloor frac n k floor)分为两部分来看:

  1. (k le sqrt{n}), 我们假设每个(lfloor frac n k floor)都是不同的, 则这一部分的计算次数可以近似地看作是

[int_0^{n^{frac 1 2}} sqrt{frac n x} dx = 2 imes n^{frac 3 4} ]

​ 因此时间复杂度不超过(O(n^frac 3 4))

  1. (k > sqrt{n}), 则有(lfloor frac n k floor le sqrt{n}). 我们假设这(sqrt{n})个值都出现一次, 则计算次数可以近似地看作是

  2. [int_0^{n^frac 1 2} sqrt{x} dx = frac 2 3 n^{frac 3 4} ]

    因此时间复杂度不超过(O(n^frac 3 4))

因此总时间复杂度为(O(n^frac 3 4)). 当然, 注意到上面的两个"假设", 这注定了计算出的时间复杂度上界是较为宽松的.

还没完~~

我们还可以通过预处理前面一部分的(F)值加快速度. 我们线性预处理前(n^{frac 2 3})(F)值, 剩下的通过记忆化搜索来实现. 这样一来, 我们就只需要计算(lfloor frac n k floor)(k le n^frac 1 3)的部分, 最大计算次数可以近似地看作是

[int_0^{n^frac 1 3} sqrt{frac n x} dx = 2 imes n^frac 2 3 ]

时间复杂度: (O(n^frac 2 3)).

总结: 我们通过把(F(n) = sum_{i = 1}^n f(i))转化为(g(1) F(n) = sum_{k = 1}^n (f imes g) (k) - sum_{k = 2}^n g(k) F( lfloor frac n k floor )), 通过构造一个合适的(g), 使得(sum_{k = 1}^n (f imes g) (k))(sum_{k =1}^n g(k))都能快速得到, 从而用预处理前缀 + 记忆化搜索的方法将求前缀和的方法优化到(frac 2 3)次的时间复杂度.

至于有些资料上说这种求和方法只能用于积性函数, 我不太认可. 实际上, 对于所有能线性预处理出前缀和的函数, 均可能可以采用以上方法; 即便不能线性预处理前缀和, 也可以用(O(n^frac 3 4))的方法优化时间复杂度.

应用

理论部分讲完了, 当然就到应用部分啦

SDOI 2015 约数个数和

Description:

(T le 5 imes 10^4)组询问, 每组询问给定(n)(m), 请你求出

[sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^m sigma_0 (ij) ]

Solution:

先给出一个结论:

[sigma_0(ij) = sum_{a | i} sum_{b | j} [gcd(a, b) = 1] ]

证明: 我们令(i = p_1^{a_1} p_2^{a_2} cdots), (j = p_1^{b_1} p_2^{b_2} cdots), (d | ij)(d = p_1^{c_1} p_2^{c_2} cdots), 则(c_n le a_n + b_n).

考虑如何不重复地统计每一个(d): 令(c_n = A_n + B_n), 其中(A_n)(B_n)分别为(i)(j)(c_n)的贡献, 则我们要求

[egin{cases} B_n = 0 & A_n < a_n \ B_n ge 0 & A_n = a_n end{cases} ]

这样一来, (c_n)的表示形式就变成唯一的了, 因而不会被重复统计. 我们再考虑如何统计这样的(A_n)(B_n): 我们令(A_n' = a_n - A_n), 则约束条件变为

[egin{cases} B_n = 0 & A_n' e 0 \ B_n ge 0 & A_n' = 0 end{cases} ]

等价于(gcd(A_n', B_n) = 1).

因此得证.

好吧, 假如看不懂上面的这一些证明, 就这么想吧: (i)表示(a)中不取多少, (j)表示(b)中取多少, 只要保证(gcd(a, b) = 1), 就不会重复统计.

因此我们考虑原题的式子

[egin{aligned} sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^m sigma_0(ij) &= sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^m sum_{a | i} sum_{b | j} [gcd(a, b) = 1] \ &= sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^m sum_{a | i} sum_{b | j} sum_{d | gcd(a, b)} mu(d) \ &= sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^m sum_{d | gcd(i, j)} mu(d) sigma_0(frac i d) sigma_0(frac j d) \ &= sum_{d = 1}^n sum_{i = 1}^{lfloor frac n d floor} sum_{j = 1}^{lfloor frac m d floor} mu(d) sigma_0(i) sigma_1(j) \ &= sum_{d = 1}^n mu(d) sum_{i = 1}^{lfloor frac n d floor} sigma_0(i) sum_{j = 1}^{lfloor frac m d floor} sigma_0(j) end{aligned} ]

分块处理后半部分即可.

时间复杂度: 预处理(O(n)), 单次询问(O(n^frac 1 2))

#include <cstdio>
#include <cctype>
#include <cstring>
#include <algorithm>

using namespace std;
namespace Zeonfai
{
	inline int getInt()
	{
		int a = 0, sgn = 1; char c;
		while (! isdigit(c = getchar())) if (c == '-') sgn *= -1;
		while (isdigit(c)) a = a * 10 + c - '0', c = getchar();
		return a * sgn;
	}
}
const int N = (int)5e4, MOD = (int)1e9;
typedef int arr[N + 7];
typedef long long Larr[N + 7];
int tot;
arr isNotPrime, prm, mu, minDivisor, minDivisorDegree, sgm;
Larr a, b, c;
inline void initialize()
{
	memset(isNotPrime, 0, sizeof(isNotPrime));
	tot = 0;
	sgm[1] = mu[1] = 1;
	for (int i = 2; i <= N; ++ i)
	{
		if (! isNotPrime[i])
		{
			prm[tot ++] = i;
			mu[i] = -1;
			minDivisor[i] = i;
			minDivisorDegree[i] = 1;
			sgm[i] = 2;
		}
		for (int j = 0; j < tot && i * prm[j] <= N; ++ j)
		{
			int x = i * prm[j]; isNotPrime[x] = 1;
			if (i % prm[j])
			{
				mu[x] = - mu[i];
				minDivisor[x] = prm[j];
				minDivisorDegree[x] = 1;
				sgm[x] = sgm[i] * 2;
			}
			else
			{
				mu[x] = 0;
				minDivisor[x] = minDivisor[i] * prm[j];
				minDivisorDegree[x] = minDivisorDegree[i] + 1;
				sgm[x] = sgm[i / minDivisor[i]] * (minDivisorDegree[x] + 1);
			}
		}
	}
	a[0] = b[0] = c[0] = 0;
	for (int i = 1; i <= N; ++ i) a[i] = a[i - 1] + sgm[i], b[i] = a[i] * a[i], c[i] = c[i - 1] + mu[i];
}
int main()
{
	using namespace Zeonfai;
	initialize();
	int T = getInt();
	for (int cs = 0; cs < T; ++ cs)
	{
		int n = getInt(), m = getInt();
		long long ans = 0;
		int L = 1;
		while (L <= min(n, m))
		{
			int R = min(n / (n / L), m / (m / L));
			ans = ans + a[n / L] * a[m / L] * (c[R] - c[L - 1]);
			L = R + 1;
		}
		printf("%lld
", ans);
	}
}

BZOJ 4176 Lucas的数论

Description: 给定正整数(n le 10^9), 要你求

[sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^n sigma_0(ij) ]

Solution: 乍一看这题跟上一题真的非常相像... 所以我们就照搬上一题的公式吧

[egin{aligned} sum_{i = 1}^n sum_{j = 1}^n sigma_0(ij) &= sum_{d = 1}^n mu(d) left( sum_{k = 1}^{lfloor frac n d floor} sigma_0(k) ight)^2 end{aligned} ]

我们令

[s(n) = sum_{k = 1}^n sigma_0(k) ]

[ans = sum_{d = 1}^n mu(d) s^2(lfloor frac n d floor) ]

注意到(n)的范围比较大, 考虑怎么处理(mu)的前缀和以及(s)值.

考虑怎么求(s(n)):

[egin{aligned} s(n) &= sum_{k = 1}^n sigma_0(k) \ &= sum_{k = 1} sum_{d | k} \ &= sum_{d = 1}^n lfloor frac n d floor end{aligned} ]

按照(lfloor frac n d floor)分块即可.

再考虑怎么求(sum_{k = 1}^n mu(k)): 按照杜教筛的一般形式

[F(n) = sum_{k = 1}^n (mu imes I) (k) - sum_{k = 2}^n F(lfloor frac n k floor) g(k) ]

我们令(t(n) = sum_{k = 1}^n mu(k)), 有

[t(n) = left( sum_{k = 1}^n epsilon(k) ight) - sum_{d = 2}^n t(lfloor frac n d floor) ]

预处理前缀和 + 记忆化 + 递归即可.

时间复杂度: 计算(t(n))(O(n^frac 2 3)), 计算(s(n))(O(n^frac 3 4)), 因此总时间复杂度为(O(n^frac 3 4))

#include <cstdio>
#include <cstring>
#include <tr1/unordered_map>
#include <algorithm>
#include <cmath>

using namespace std;
using namespace std::tr1;
typedef long long LL;
const int BND = (int)1e6, MOD = (int)1e9 + 7;
LL n;
unordered_map<int, int> mp;
inline void initialize() 
{
	static int isNotPrime[BND + 7], prm[BND + 7], mu[BND + 7];
	memset(isNotPrime, 0, sizeof isNotPrime);
	int tot = 0; mu[1] = 1;
	int bnd = round(pow(n, (double)2 / 3));
	for (int i = 2; i <= bnd; ++ i)
	{
		if (! isNotPrime[i])
		{
			mu[i] = -1;
			prm[tot ++] = i;
		}
		for (int j = 0; j < tot && i * prm[j] <= BND; ++ j)
		{
			isNotPrime[i * prm[j]] = 1;
			if (i % prm[j] == 0)
			{
				mu[i * prm[j]] = 0;
				break;
			}
			mu[i * prm[j]] = - mu[i];
		}
	}
	int sum = 0; mp.clear();
	for (int i = 1; i <= bnd; ++ i) mp[i] = (sum = sum + mu[i]);
}
inline int power(LL a) { return a * a % MOD; }
inline LL s(int n)
{
	LL res = 0;
	for (int i = 1; i <= n; ++ i)
	{
		LL L = i, R = n / (n / i);
		res = (res + (n / L) * (R - L + 1)) % MOD;
		i = R;
	}
	return res;
}
inline LL t(int n)
{
	if (n == 0) return 0;
	if (mp.find(n) != mp.end()) return mp[n];
	LL res = 1;
	for (int i = 2; i <= n; ++ i)
	{
		LL L = i, R = n / (n / i);
		res = (res - t(n / L) * (R - L + 1) % MOD + MOD) % MOD;
		i = R;
	}
	return mp[n] = res;
}
int main()
{
	scanf("%lld", &n);
	initialize();
	LL ans = 0;
	for (int i = 1; i <= n; ++ i)
	{
		LL L = i, R = n / (n / i);
		ans = (ans + (t(R) - t(L - 1) + MOD) * power(s(n / L))) % MOD;
		i = R;
	}
	printf("%lld
", ans);
}
原文地址:https://www.cnblogs.com/ZeonfaiHo/p/7630580.html